SAN MARTIÑO DE XUBIA - NARÓN
A historia do convento e a congregación comenza no século IX baixo a influencia da monarquía asturian e finaliza no século XIX coa desamortacización e exclaustración promovida polo novo réximen liberal
No século XII fae a incorporación a orden de Cluny, posto que lle marcará tanto o seu mellor momento de desarrollo e explendor como de decadencia hacia o século XVI cando pasará a orden Benedectina e a depender do priorato da abadía de San Salvador de Lourenzá de Lugo.
A decandencia iniciada no séculño XIII depois da incorporación a orden de Cluny ten moito que ver coa pérdida do favor dos nobles e as donacións, ainda que moi lentamente, a pesar de que si foi incluido a orden de Cluny foi debido as intrigas entre os Condes de Traba, o arzobispado de Santiago ea mesma monarquía.
O convento foi dúplice, e decir con monxes e monxas, ata que no século XII o pontificado prohíbiu esa convivencia, polo que foi construido un novo edificio para as monxas ata que no século XVI mudaronse ao convento santiagués de Antealtares.
A iglesía construida no século XII ten restos prerromanicos, ea básilica dividida en tres naves, ca cabecera dividida en tres semicirculares. Os ábsides están abovedados ea nave está dividida por pilares con columnas pegadas.
A fachada actual foi añadida no século XVIII xunto con a torre do campanario.
O edificio contén unha importante riqueza escultórica nos capiteles no interior do templo, nos canecillos exteriores, no muro norte dos ábsidese e no conxunto funerarío do cabeleiro Rodrigo Esquío situado nunha nave lateral, ainda que orixinalmente estivo na capilla de San Miguel, pegada a iglesia e tristemente derrubada nos principios do século XX.
